Nowak Alicja Libri

Na Wielką Wojnę patrzymy zazwyczaj oczami Polaków, którzy doczekali się wymarzonego konfliktu między zaborcami. Wiedzę, jak na Polaków patrzyły władze monarchii habsburskiej, której wojska od 1915 r. okupowały południową część zaboru rosyjskiego w Królestwie Polskim, czerpać można z raportów politycznych, sporządzonych w latach 1915–1918 przez c. i k. władze centralne i powiatowe Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Lublinie, przechowywanych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie i w Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu. Obserwując życie polityczne, nastroje ludności, jej stosunek do państw centralnych, władze okupacyjne informowały przełożonych w Wiedniu o sytuacji na zajętych obszarach. Jednocześnie kreowały obraz społeczeństwa, którego poznanie może przyczynić się do pogłębienia znajomości dziejów politycznych i społecznych w Królestwie Pol-skim oraz do zrozumienia decyzji, podejmowanych przez władze austro-węgierskie w sprawie polskiej w latach I wojny światowej.

Autorka prezentuje różnorodne aspekty funkcjonowania, roli i znaczenia loterii organizowanych w Królestwie Polskim w latach 18151867. Pierwsze udokumentowane loterie na ziemiach polskich przeprowadzono w 1748 roku. W 1787 roku zarząd nad loterią liczbową przejęło państwo, a loterie zaczęto organizować w celu zwiększenia dochodów skarbowych. Nadzór nad nimi sprawowała Dyrekcja Generalna Loterii Krajowych (od 1844 Urząd Loterii), podlegająca Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Loteria to zagadnienie nie tylko z dziedziny skarbowości. Znacznie ważniejsze były jej funkcje społeczne: dostarczała rozrywki osobom z różnych warstw społecznych, zapewniała zajęcie określonym grupom zawodowym, a przede wszystkim dawała złudną nadzieję na wzbogacenie się. Losowania loterii państwowych, przeprowadzane z zachowaniem odpowiedniego ceremoniału, były widowiskami publicznymi i wydarzeniami towarzyskimi. Jako naturalny element rzeczywistości społecznej Królestwa Polskiego, loterie te były omawiane na łamach prasy, stawały się nawet tematem sztuk teatralnych. Spotykały się jednak z rozmaitymi częściej negatywnymi ocenami. Inny charakter miały loterie fantowe (dobroczynne). Udział w nich pozwalał na włączenie się w życie towarzyskie lokalnej wspólnoty, a pozyskane środki przeznaczano na pomoc dla najbardziej potrzebujących.