Gabriela Wąs Libri

Gottlob Frege (18481925) istotnie wpłynął na kształt filozofii dwudziestego wieku, przyczyniając się do powstania filozofii analitycznej. Ten ważny filozoficzny nurt uprawiano już na początku ubiegłego stulecia także w Polsce. Od stu lat dorobek naukowy Fregego cieszy się dużym zainteresowaniem w środowisku filozoficznym, językoznawczym, matematycznym i naukoznawczym. Wydanie, które oddajemy do rąk czytelników, stanowi najpełniejsze jak dotąd opracowanie korespondencji Gottloba Fregego na świecie i jednocześnie jest trzecim wydaniem korespondencji Fregego w ogóle, po wydaniu niemieckim oraz wydaniu angielskim. Korespondencja Fregego nie tylko jest cennym materiałem źródłowym dla badaczy, lecz także należy do dziedzictwa europejskiej humanistyki z uwagi na literacki język wielu listów czy zawarte w niej małe traktaty na wielkie tematy filozoficzno-logiczne, np. w korespondencji z Edmundem Husserlem, Bertrandem Russelem (laureatem literackiej Nagrody Nobla w 1950 roku), Ludwigiem Wittgensteinem, Antonem Martym. Tematy poruszane w tej korespondencji, znane głównie z innych tekstów, inspirowały wielu badaczy i miały istotny wpływ na XX-wieczną humanistykę. Znajdujemy tu także cenne informacje na temat życia europejskiego środowiska naukowego przełomu XIX i XX wieku; marginalnie są opisane również osobiste, rodzinne doświadczenia naukowców. Poznajemy społeczno-naukowe tło kształtowania się zalążków logiki matematycznej na przełomie XIX i XX wieku. Polski przekład korespondencji Gottloba Fregego adresowany jest zarówno do miłośników literatury pięknej, jak i naukowców. Tym ostatnim umożliwi kontynuację badań nad wpływem myśli niemieckiej na polskie środowisko naukowe. Wydanie to wpisuje się w ogólnoświatowy trend powrotu do interdyscyplinarnych źródeł współczesnej humanistyki oraz badań tzw. kontekstu odkrycia i umożliwia udział w aktualnie prowadzonej dyskusji nad zapomnianymi wątkami dorobku Fregego.

Reformacja była wielką ideą reformy chrześcijańskiej i nadzieją na odrodzenie Kościoła, wiary i życia chrześcijańskiego. Także z perspektywy współczesnej po 500 latach od jej symbolicznego zapoczątkowania przez Marcina Lutra w 1517 r. postrzegana jest zgodnie i niezależnie od prezentowanych przekonań religijnych, filozoficznych i historiograficznych jako wydarzenie przełomowe. Miała ona bowiem olbrzymie konsekwencje nie tylko dla doktryny, myśli religijnej i pojmowania wiary. Wpłynęła bezpośrednio także na pojawienie się nowych form organizacji i struktur kościelnych oraz na nowy sposób funkcjonowania w tym zakresie państw i różnorodnych terytoriów politycznych we wczesnonowożytnej Europie. Ponadto w tamtej epoce wiara i wyznanie nie stanowiły osobnej sfery, którą można by rozważać i opisywać jako wyodrębniony od innych segmentów ówczesnego życia społeczno-politycznego fenomen historyczny, a kościół jako instytucja nie był wyodrębnioną i ograniczoną tylko do zadań w zakresie ceremonii i nauczania religijnego organizacją. Kościół i religia były związane z całością ówczesnych systemów polityczno- społecznych. Tworzyły z nimi integralną całość zarówno w wymiarze duchowym, kulturowym i kulturalnym, także w wymiarach ściśle pragmatycznych, związanych z funkcjonowaniem władzy, jak i ze zorganizowaniem społeczno-politycznym ówczesnych społeczności. Dominowały w tworzeniu społecznych norm funkcjonowania ówczesnych ludzi. Z drugiej strony idee religijne, wyznaniowe czy kościelne nie tylko oddziaływały na różnorodne aspekty egzystencji społeczności chrześcijańskich, ale też same pod ich wpływem ulegały przekształceniom.

Ta okazała, dwutomowa publikacja składająca się aż z 15 tekstów to pierwszy projekt zakrojony na tak szeroką skalę i ze względu na koncepcję doboru oraz zakres materiału ma on charakter pionierski. (Nie tylko) fragmenty to jedyna dotąd w Polsce antologia, która nie powstała nawet w minimalnym stopniu metodą przeniesienia na nasz grunt i odtworzenia poprzez przekład tekstów zestawionych przez zagranicznych znawców dramatu. Jej zawartość i układ nie są zatem zależne od przekonań zewnętrznych badaczy. Zbiór został od początku do końca przygotowany przez polski zespół specjalistów i wyrasta z autorskiego wyboru dokonanego przez polską ekspertkę w zakresie dramatopisarstwa chorwackiego z myślą o polskich czytelnikach, przyszłych realizatorach, słuchaczach oraz widzach. Współpracowali z nami uznani tłumacze. Krótką charakterystykę tekstów przestawiamy Państwu w załączonym dokumencie. Nasza propozycja obejmuje sztuki powstałe w przeciągu dwóch pierwszych dekad nowego tysiąclecia. Są to najciekawsze dokonania artystyczne przedstawicieli nie tylko jednej, dwóch, ale aż trzech generacji. W wyborze znalazły się zatem propozycje weteranów, którzy przetrwali próbę czasu, jak również niedawno debiutujących dramatopisarzy, których pozycja jest już jednak ugruntowana. Nazwiska niektórych z nich (np. Lady Katelan, Ivany Sajko, Mate Matiicia, Tomislava Zajeca, Teny tiviić, Ivora Martinicia) są w Polsce w pewnej mierze znane, pozostali dopiero przedostają się do tej przestrzeni. Mamy tu do czynienia z wieloma różnicami, odnoszącymi się do wspomnianego już wieku autorów, momentu w karierze zawodowej, doświadczenia historycznego, bogactwa dorobku pisarskiego i jego statusu w świecie teatralnym, manifestowania różnych spojrzeń, wrażliwości, doświadczeń i impresji oraz sposobów artykulacji. Teksty te łączy natomiast zaangażowanie społeczne, krytycyzm, określone motywy fabularne, kręgi tematyczne i podejmowane problemy, takie jak rodzina, przemoc, kryzys, tożsamość, migracja, marginalizacja, pozycja kobiet. Utwory te nie są dla polskich odbiorców zbyt egzotyczne lub hermetyczne, ich treść jest rozpoznawalna, przystająca do naszych realiów i jednocześnie zajmująca.

Katalog towarzyszył ekspozycji Jarosława Kozakiewicza podczas wystawy w Pawilonie Polskim na 10 Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji. Oprócz szczegółowego zapisu fotograficznego konceptualno-urbanistycznego projektu, zawiera teksty teoretyczne autorstwa Gabrieli Świtek, Josepha Rykwerta, Marty Leśniakowskiej, Moniki Bakke i Stacha Szabłowskiego.

Zachęta 1860-2000 to pięknie wydana księga jubileuszowa dokumentująca bogatą historię galerii. Album zawiera czterysta stron wspomnień, recenzji, informacji, zdjęć oraz reprodukcji najważniejszych dzieł pokazywanych w galerii na przestrzeni czternastu dekad. Oto historia żywa: ludzkie zamiary, czyny i dzieła. Historia zbudowana z fragmentów i śladów, mimo wysiłków nieobiektywna jak takie historie bywają Agnieszka Morawińska. Zamieszczone eseje między innymi dotyczą początków i organizacji Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, historii gmachu, historii kolekcji, Centralnego Biura Wystaw Artystycznych oraz powstania galerii w obecnych kształcie. Zamieszczone zostało kalendarium wystaw w Zachęcie ale i w galerii Kordegarda oraz wybrane recenzje.