Zbiór kilkudziesięciu tekstów dotyczących nietuzinkowych osób, ciekawych
miejsc i istotnych wydarzeń związanych z grodem nad Wisłokiem w okresie
galicyjskim. To właśnie w Rzeszowie urodził się pionier szczepień przeciwko
ospie Wojciech Boduszyński, tu na początku swej kariery występowała Helena
Modrzejewska, stąd pochodził wybitny reżyser Fred Zinnemann. Z książki można
dowiedzieć się również o początkach prasy rzeszowskiej, niezwykłej rodzinie
Januszów, której zawdzięczamy fotograficzną dokumentację miasta,
konspiracyjnej działalności Ignacego Łukasiewicza, tematach z jakimi zmagali
się pierwsi rzeszowscy maturzyści, wizycie cesarza Franciszka Józefa i wielu
innych wydarzeniach.
Publikacja zawiera teksty autorstwa uznanych polskich dramatopisarzy,
tworzących wyłącznie w obecnym stuleciu: (Nie)ludzkie dzienniki Szymona
Bogacza Wieczny kwiecień Jarosława Jakubowskiego Caryca Katarzyna Jolanty
Janiczak W brzuchu Wilka Roberta Jarosza 0 Szczepana Orłowskiego Morrison
Śmiercisyn Artura Pałygi Przylgnięcie Piotra Rowickiego Zawarte w tej książce
sztuki, poza (Nie)ludzkimi dziennikami, miały już swoje premiery teatralne,
zaistniały w opinii krytyków i ludzi teatru, ale nie dotarły do czytelników
(za wyjątkiem sztuki W brzuchu wilka, opublikowanej wcześniej w 'Nowych
Sztukach dla Dzieci i Młodzieży'). Wybrane teksty mają w sobie równie silny
walor literacki, co (potwierdzony) potencjał teatralny i performatywny
Antologia to jednak przede wszystkim próba uchwycenia nerwu polskiej
rzeczywistości dramatopisarskiej anno Domini 2015. Pobrzmiewa w niej wiele
zjawisk, nowych bądź powracających, ale w innej od dotychczasowych formule.
Starają się je opisać w swoich esejach teatrolodzy i dramatolodzy
reprezentujący odmienne szkoły i podejścia badawcze. Są to Wojciech Baluch,
Agata Dąbek, Łukasz Drewniak, Jagoda Hernik Spalińska, Joanna Jopek, Andrzej
Lis i Kamila Paprocka, którzy przeprowadzili analizy publikowanych sztuk,
pokazując je na tle całokształtu twórczości dramatopisarzy. Punktem wyjścia
dla eseistów było pytanie „Czy polski teatr wciąż domaga się opowieści?' oraz
potrzeba przyjrzenia się strategiom konstruowania narracji w polskim dramacie
współczesnym. Ikony, pseudoherosi i zwykli śmiertelnicy wypełniają lukę
wydawniczą, jaką jest brak książkowego wydania najchętniej wystawianych
polskich autorów XXI wieku. Tym bardziej że polscy dramatopisarze na nowo
nakłuwają społeczną tkankę, inaczej niż robili to ich poprzednicy.
Lutka wzywa swoje dwie siostry, Majkę i Kryśkę, które na wieść o śmierci matki
zjeżdżają się ze świata. Stanisława umrze w nocy, a będzie to noc szczególna,
bo kobiety dawno się nie widziały i czuwając przy matce wspominają swoje życie
od dzieciństwa aż do ich wspólnej dojrzałości. Pałyga rozpisał na trzy głosy
bliskich sobie, choć zupełnie różnych kobiet prywatną historię polskiej wsi
powojennej. Ze wspomnień córek wyłania się czas biedy i surowego życia
podminowanego poczuciem klęski, potem czas zmiany cywilizacyjnej, która
przywróciła ludziom godność i przyniosła nadzieję na lżejsze życie, wreszcie
czas kryzysu, który doprowadził do rozpadu gospodarstw, samobójstw i wielkiej
fali emigracji. Mężczyźni powymierali / młodzi wyjechali / zostało parę
starych bab mówi Lutka. Pytanie, które stale powraca, dotyczy ich dzieci,
które nie tylko uciekły ze wsi, porzuciły rodziny, ale nawet zerwały kontakt z
rodzicami. Kobiety zastanawiają się, co im zrobiły, wspominając zarazem to, co
zrobiła im ich matka. Mama umiała bić / umiała bić tak / że do dziś boli. W
nocnych rozmowach kobiet odsłania się więc także historia wiejskiej przemocy,
wiejskiego wstydu, wiejskiego kompleksu. Dlaczego jesteśmy takie, jakie
jesteśmy? pytają córki i może po raz pierwszy w życiu próbują szczerze o tym
porozmawiać. Ich dialog raz po raz przerwa pieśń matki, która straciła już
kontakt z żywymi, ale jej pamięć szuka jeszcze ujścia i ryje w dramacie osobne
koryto dawniejszych traum. Pałyga nazwał swoją sztukę country bluesem i
rzeczywiście Gotki tworzą muzyczną kompozycję trzech żywych głosów i jednego,
nieco już pozaziemskiego continuo. Ale mógłby ją też nazwać zejściem do
piekieł, które nad ranem kończy się prawdziwym odrodzeniem
