Okruchy. Studia o wierszach odnalezionych w rękopisach XVII wieku
Barłowska Maria Libri
Kolejny tom z serii przynosi zbiór tekstów funeralnych oratora uznanego przez współczesnych za klasyka, które zostały włączone do kanonu XVII-wiecznego wykształcenia retorycznego, zarówno jako wzory do naśladowania, jak i pomniki sarmackiej pamięci. Mimo upływu 400 lat ich lektura pozwala nawet odległemu w czasie Czytelnikowi niemal uczestniczyć w obrzędowym teatrze wymowy i powrócić do zapomnianej tradycji żywego słowa, stanowiącej dziedzictwo polskiej kultury. Ożywia portrety wielkich wodzów: Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza czy Stanisława Koniecpolskiego, i nieprzeciętnych kobiet, a wśród nich Reginy Żółkiewskiej czy Anny Ostrogskiej. Przywołuje dawne tryumfy i klęski. To pierwsza edycja oracji funeralnych wydobytych z powodzi XVII- i XVIII-wiecznych manuskryptów, których ostateczne brzmienie ustalono podczas złożonego i długotrwałego procesu krytyki, by przywrócić im postać najbliższą słowom Sobieskiego. To szansa, by znakomity orator zajął należne mu miejsce wśród prozaików szlacheckiej Rzeczypospolitej.
Książka jest pierwszą próbą całościowego spojrzenia na tradycję oratorską zachowaną w rękopisach XVII-poł.XVIII wieku, dokonaną na podstawie badań źródłowych, obejmujących ponad 140 manuskryptów. Analiza wybranych inwentarzy bibliotecznych dowiodła istnienia odrębnego typu rękopiśmiennej księgi oratorskiej, grupującej tekst jednego autora (np. kolekcje mów Andrzeja Chryzostoma Załuskiego, Michała Kazimierza Dembińskiego, Jakuba Sobieskiego, Jana Gnińskiego, Rafała Leszczyńskiego czy Krzysztofa Stanisława Zawiszy) lub stanowiącej różnorodnie porządkowane zbiory wieloautorskie (reprezentujące teksty związane ze środowiskiem dworskim, np. radziwiłłowskim (AHWil op. 1135 2/40) lub szkolnym (BCz 1881 I związany z osobą profesora retoryki Jakuba Hennickiego), a także zbiory wyspecjalizowane, gromadzące mowy polityczne (np. AGAD AR II, ks.1) czy weselne (BOss 4502)) i wzorcowe. Osobnym zagadnieniem jest funkcjonowanie materii oratorskiej w obrębie większych rękopiśmiennych całości. Przedmiotem szczególnego zainteresowania stały się także sylwy Adama Żychlińskiego, Stanisława Rakowskiego i Wojciecha Iłowskiego. Autorka również poddała analizie drukowane zbiory oratorskie od pierwszego z nich Kasjana Sakowicza (1625 r.) do Mówcy polskiego (1668-1676) Jana Pisarskiego z perspektywy ich związku z tradycją rękopiśmienną.