Feliks Koneczny Ordine dei libri

Tom XII „Dzieł zebranych” Feliksa Konecznego obejmuje prace Profesora z lat 1935-1938. Wśród nich można znaleźć książkę „O wielości cywilizacji”, jedną z najistotniejszych publikacji krakowskiego uczonego. Zawarł w niej zasadniczy trzon swej nauki o cywilizacji, sformułował także quincunx, czyli zbiór pięciu kategorii ludzkiego istnienia, obejmujący pięć sfer aktywności człowieka: „Na wewnętrzną stronę duchową życia składają się pojęcia Dobra (moralności) i Prawdy, na cielesną zdrowia i dobrobytu; nadto istnieje kategoria Piękna, wspólna ciału i duszy. Nie ma takiego przejawu życia, który by nie pozostawał w jakimś stosunku do którejś z tych kategorii”. Koneczny rozwinięciem i uzupełnieniem tez zawartych w książce „O wielości cywilizacji” zajął się w kolejnym swym ważnym dziele – publikacji „Rozwój moralności”. Jest to praca dotycząca wpływu etyki na funkcjonowanie religii, kultury i prawa, a także rozmaitych poglądów na zdrowie, dobrobyt, naukę czy sztukę w różnych cywilizacjach. Z rozważań Profesora wyłania się jeden wniosek – to cywilizacja łacińska gwarantuje wszechstronny moralny rozwój człowieka stworzonego na Boży obraz i podobieństwo. Ponadto w XII tomie „Dzieł zebranych” można odnaleźć między innymi pierwszy tom książki „Święci w dziejach narodu polskiego”, jak również artykuły „Różne typy cywilizacji” czy „Napór Orientu na Zachód”.

Feliks Koneczny swoją pierwszą z szeregu popularyzatorskich prac poświęcił dziedzinie, która była dla niego szczególnie ważna – historii Śląska. Prowadząc opowieść od czasów najdawniejszych aż do jemu współczesnych ukazywał nigdy nieprzerwaną łączność tej dzielnicy z ogólnopolską historią. Publikacja rozeszła się w olbrzymim jak na ówczesne realia nakładzie i była wielokrotnie wznawiana, przyczyniając się walnie do rozbudzenia polskości na Śląsku.

Wielkim Piastom i tym naszym prapradziadom z owych wieków zawdzięczamy i naszą wiarę, i naszą narodowość. Cześć im za to pisał Feliks Koneczny o piastowskiej Polsce. Wznawiamy jedną z najważniejszych popularyzatorskich prac krakowskiego historyka, który prowadzi swych czytelników od czasów najdawniejszych do panowania ostatniego Piasta na polskim tronie Kazimierza Wielkiego. W tym czasie, przyjmując chrzest i kładąc podwaliny państwowości, tworzący się naród przyjmuje cywilizację łacińską.

W tomie X Dzieł zebranych, zawierającym prace Feliksa Konecznego z lat 1922-1927, można wyróżnić trzy najważniejsze obszary zainteresowań Profesora. Koneczny kontynuował badania nad dziejami Rosji, a w sposób szczególny nad relacjami litewsko-moskiewskimi w XV wieku. Artykuły Rzekoma koalicja Litwy z Tatarami przeciwko Moskwie w r. 1480 czy Sprawy z Mengli-Girejem 1473-1504, a także szereg innych, pomniejszych opracowań, były efektem pracy naukowej prowadzonej przez Konecznego w Katedrze Historii Europy Wschodniej na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Profesor w latach dwudziestych w swoich artykułach skupiał się także nad zagadnieniem historii administracji i postulował prowadzenie pogłębionych studiów w tej dziedzinie. Bez administracji nie ma państwa. Jest zaś administracja wskaźnikiem jego stanu, siły lub słabości narodu pisał. W niniejszym tomie można znaleźć niezwykle istotną pracę Dzieje administracji w Polsce w zarysie. Feliks Koneczny systematycznie kontynuował także badania nad cywilizacjami, co zaowocowało powstaniem takich tekstów jak Do metodologii nauki o cywilizacji, Różnolitość cywilizacyjna Słowiańszczyzny, Religie a cywilizacje czy Bizantynizm niemiecki.

Tom VIII Dzieł zebranych obejmuje prace Feliksa Konecznego z lat 1917-1918. W tym czasie wydana została publikacja Dzieje Rosji. Tom I (do roku 1449), napisana podczas Wielkiej Wojny, która stała się podstawą do uzyskania przez Konecznego habilitacji. Recenzenci, wśród nich prof. Władysław Konopczyński, ocenili pracę pozytywnie: Dzieło dra Konecznego posiada niepospolitą wartość informacyjną, autor objął swym wykładem wszystkie strony życia politycznego, ustrojowego, gospodarczego, kulturowego, interpretuje wypadki i ich wzajemny związek w sposób nader inteligentny. W trakcie I wojny światowej Feliks Koneczny przygotował również książkę Tadeusz Kościuszko. Życie czyny duch wydaną w stulecie śmierci Naczelnika. W pracy tej zaprezentował biografię Kościuszki na tle zmagań europejskich mocarstw, w których Rzeczpospolita z chwiejnym monarchą i obozem zdrady była drugorzędnym aktorem. Kościuszko piórem Konecznego został przedstawiony jako bohater idealny, ucieleśnienie cnót wojskowych, obywatelskich i osobistych. W niniejszym tomie znalazły się również cztery artykuły Feliksa Konecznego pochodzące z publikacji Polska w kulturze powszechnej opracowanej pod jego redakcją, która miała w sposób syntetyczny zaprezentować wkład polskiej kultury do dziedzictwa całej ludzkości. Koneczny analizował wpływy polskie w zachodniej Słowiańszczyźnie, w sposób szczególny na polu literatury, opisywał dzieje gospodarcze Polski, a także porozbiorową pracę kulturalną polskich elit.

Jednym z głównych tematów zainteresowań badawczych Feliksa Konecznego była historia Rosji oraz losy stosunków litewsko-moskiewskich. W 1919 r. uzyskał on habilitację za wydaną dwa lata wcześniej pracę Dzieje Rosji do roku 1449. Z kolei w roku 1921 ukazała się publikacja Dzieje Rosji od najdawniejszych do najnowszych czasów. Była to pierwsza całościowa historia Rosji napisana przez polskiego autora, efekt jego długoletnich studiów i poszukiwań archiwalnych.

Poprzez chrzest Mieszka I i jego poddanych Polska została włączona w społeczność chrześcijańską, a wiara w Chrystusa towarzyszyła polskim dziejom na przestrzeni wieków. Na tej długiej i krętej drodze przewodnikami narodu byli święci zarówno wyniesieni na ołtarze, jak i pozostali, o których mało kto dziś już pamięta. Profesor Feliks Koneczny w swym monumentalnym dziele prowadzi czytelników przez wieki polskiej historii ukazując, że jedną z fundamentalnych cech polskości jest wprowadzanie etyki chrześcijańskiej w życie narodu.

W tomie IX Dzieł zebranych odnajdziemy teksty Feliksa Konecznego z lat 1919-1921. Do najistotniejszych prac pochodzących z tego okresu należą Dzieje Rosji od najdawniejszych do najnowszych czasów oraz Polskie Logos a Ethos. Roztrząsanie o znaczeniu i celu Polski. Druga z nich stanowi pomost między dotychczasowymi badaniami historycznymi Konecznego, obejmującymi m.in. wkład Polski w kulturę europejską, a pracami historiozoficznymi, w których przedstawia oryginalną koncepcję cywilizacji. To właśnie w książce Polskie Logos a Ethos Koneczny po raz pierwszy sformułował autorską definicję cywilizacji jako metody ustroju życia zbiorowego. Historyk uważał, że odzyskanie niepodległości przez Polskę jest dopiero wstępem do odegrania przez nią istotnej roli cywilizacyjnej: Niepodległość uważaliśmy i uważamy za środek do skutecznego wspięcia się na szczyty ludzkości, ażeby spełnić wobec cywilizacji powszechnej jak najlepiej nasze obowiązki. W niniejszym tomie można odnaleźć także dwie broszury Czeskie a polskie prawa historyczne do Cieszyńskiego oraz O pierwotnej polskości ziemi Chełmskiej i Rusi Czerwonej napisane w trakcie walk o granice i sporów o kształt terytorialny odrodzonej Polski. Autor jednoznacznie, opierając się o źródła historyczne, opowiadał się za przynależnością obu terenów do Rzeczpospolitej. Ponadto w tomie zawarte zostały prace Skrót do nauki historii polskiej oraz Skrót dziejów włościaństwa w Polsce.

Za drugiej dynastii, za Jagiellonów, wchodzi Polska w trwałe związki państwowe z innymi narodami; naród walczący długo o swe istnienie, wzmożony połączeniem unią z sąsiadami, tworzy ze swego państwa mocarstwo europejskie i dokonuje dzieł wielkich pisał Feliks Koneczny o jagiellońskiej Polsce. Połączenie na drodze unii Korony z Wielkim Księstwem Litewskim w oczach krakowskiego historyka urasta do pożądanego modelu relacji między państwami, a zwycięstwo grunwaldzkie skutecznie powstrzymuje napór niemczyzny.