Andrzej Januszajtis Libri

Wyjątkowe miasto, jakim jest Gdańsk, ponownie oglądamy okiem Andrzeja Januszajtisa. Tym razem autor poświęcił sporo miejsca historii „mniej oczywistych” dzielnic, takich jak Chełm, Siedlce czy Orunia. Nie zabraknie też wizyt w różnych zakątkach Śródmieścia, a także w kilku krajach europejskich, między innymi we Włoszech, w Wielkiej Brytanii czy Hiszpanii. Sto jeden felietonów zawartych w tym zbiorze to sto jeden okazji do odkrywania Gdańska.

Niniejsza praca jest pierwszą monografia jednej z najpiękniejszych kamieniczek dawnego Gdańska, zwanej najpierw Domem Speimana, potem Steffensów, a na koniec Złotą Kamieniczką. Wieloletnie badania autora nad jej dziejami, pozwoliły mu odkryć wiele nieznanych dotąd faktów. W książce opisano m.in. historię parceli, zmiany własności i przemiany zabudowy. W szczegółowy sposób przedstawiono proces powstawania kamieniczki, sylwetki jej twórców, detale architektury, znaczenie i symbolikę rzeźbiarskiej dekoracji fasady. Treść uzupełniają liczne ilustracje.

Kilkadziesiąt najpiękniejszych baśni i legend z Gdańska i okolic, opracowanych na podstawie historycznych źródeł i publikacji z XVI-XX wieku z zachowaniem autentycznych wątków. Drugie wydanie książki zawiera, podobnie jak poprzednie, stare podania i opowieści opowiedziane własnymi słowami Autora. W osobnym rozdziale dodano do nich kilka nowych oraz wybór dawnych zwyczajów i wierzeń żeglarskich. Książkę ilustrują zdjęcia i grafiki obiektów, których dotyczą legendy, oraz ilustracje kolorowe.

Zegar astronomiczny w Kościele Mariackim w Gdańsku jest jednym z najcenniejszych obiektów tego rodzaju w Europie. Ukończony w roku 1470 na trzy lata przed narodzeniem Kopernika, funkcjonował do roku 1553, po czym popadł w zaniedbanie. Odbudowa, a ściślej restauracja prowadzona od 1993 roku pod kierunkiem Autora, przywróciła zegar do życia. W niniejszej książce czytelnik znajdzie jego pasjonującą historię, legendy, szczegółowy opis i wyjaśnienie działania.

Mimo strat w wyniku wojny i nieprzemyślanych przemianowań nazwy ulic gdańskiego Śródmieścia nadal stanowią niezwykle bogaty zespół o wielkiej wartości historycznej, emocjonalnej i kulturalnej. W historycznym Śródmieściu Gdańska (bez Młodego Miasta) 59 procent nazw ulic pochodzi sprzed rozbiorów Polski, a 28 procent jeszcze ze średniowiecza. To prawdziwy skarb nazewniczy! Zmieniały się władze, zmieniał język, a nazwy i ich sens przetrwały. Jako ważna część dziedzictwa historycznego i element tożsamości miasta powinny być chronione przed niepotrzebnymi zmianami. Aby to czynić skutecznie, trzeba poznać ich genezę, znaczenie, rozwój i przemiany postaci. To wszystko można znaleźć w tej książce, wraz z wiadomościami o zabudowie danej ulicy, ludziach którzy tutaj mieszkali, wydarzeniach historycznych, lokalnych ciekawostkach i sprawach godnych uwagi.Zgromadzona w tej książce wiedza, podana w przystępnej formie, powinna zainteresować przede wszystkim mieszkańców Gdańska. Każdy może się dowiedzieć, od kiedy jego ulica nosi swoją nazwę, jak powstała, jak się nazywała dawniej, poznać jej historię i zachowane pamiątki, a także jak zmieniała się numeracja domów.Książka będzie z pewnością przydatna dla pracowników miejskich urzędów, bibliotek i szkół. Może się też przydać pracownikom naukowym, filologom i historykom i dać im impuls do dalszych badań. Do książki dołączono dwa plany Śródmieścia – dawny i współczesny.

Piąty zbi�r felieton�w autora ? publikowanych regularnie w lokalnym dodatku ?Gazety Wyborczej? ? odkrywa tajemnice nie tylko tytułowego Domku Młynarzy, lecz także innych skarb�w Gdańska. Zajrzymy na pierwszy dworzec kolejowy, zwiedzimy wszystkie ratusze, poznamy tajemnice płyt grobowych w kościele Mariackim oraz dowiemy się, gdzie znajdował się Bastion Piaskowy. Dzięki autorowi odwiedzimy także Tallin wraz z Lubeką i dowiemy się, co znaczy Lastadia, jakim celom służyły przedproża oraz poznamy historię Herbu Piekarzy. Każdy, kto interesuje się historią Gdańska, znajdzie tutaj odpowiedzi na wiele pytań, poza r�żne ciekawostki związane z miastem. Jest to niczym spacer z wybitnym znawcą, a przede wszystkim miłośnikiem grodu Neptuna. Dzięki tym 85 felietonom poznamy piękno oraz tradycję najpiękniejszego nadbałtyckiego miasta.

Kościół Św. Katarzyny w Gdańsku istniał przed rokiem 1227. Budowę obecnej świątyni zaczęto zapewne w 1379 r. Wzniesiono halowy korpus z kaplicą Biedaków od południa i jednonawowym, pięcioprzęsłowym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium, do którego od północy przylegała zakrystia. Kościół poświęcono za Zielone Świątki 1432 r. W następnym roku od korpusu dobudowano kaplicę Trzech Króli (od północy), a przed 1445 kaplicę Rady (od południa). Około roku 1450 zaczęto budowę kaplic zachodnich i wieży, którą w 1459 roku przykryto prowizorycznym dachem. W tym samym czasie (do 1463 roku), mimo trwającej wojny, rozbudowano do 3 naw prezbiterium (obecnie trójprzęsłowe) i wzniesiono nową zakrystię z przylegającą do niej od wschodu kaplicą św. Jerzego. W latach 14841486 podwyższono do obecnej wysokości wieżę i przykryto ją siodłowym dachem z centralną wieżyczką. Szczyty prezbiterium mogły powstać w roku 1497, kruchta południowa i kaplica kramarzy w 1499. Kościół zasklepiono ok. 1500 r. Wreszcie w roku 1634 wieża otrzymała nowy, efektowny hełm, zrekonstruowany po pożarze w 1910 roku i po raz drugi po zniszczeniach ostatniej wojny w latach 19741979. Na koniec, po pożarze w 2006 r. do roku 2011 położono nowe dachy, odtworzono sygnaturkę dachową i wyremontowano hełm wieży. Obecnie oczekuje się na rozpoczęcie przywracania wnętrza do dawnej świetności, z wykorzystaniem niezwykle cennego wystroju, zachowanego w ok. 50%, w tym m.in. najstarszych w Polsce prospektów obojga organów.

Historia kościoła dziś noszącego imię świętego Józefa sięga połowy XIV wieku. Z myślą o miejscu opieki dla chorych na trąd powstał wówczas kompleks budynków pod patronatem św. Jerzego: kościół, szpital i dwór. Jak to się stało, że zabudowania sakralne na rogu ulicy Elżbietańskiej i Bielańskiej kilkakrotnie zmieniały swoją nazwę, przeznaczenie i gospodarzy? Wraz z autorem udajemy się w podróż w czasie od średniowiecza po współczesność, w miejscu, gdzie burzliwa historia Gdańska również odcisnęła swoje piętno.

Gdzie w Gdańsku był Dom Bociana? Jakie kolory mają witraże w oknach na Mariackiej? Jak szuka się zaginionych studni z czasów napoleońskich? Czy w Gdańsku uprawiano kawę? Którymi uliczkami chadzał Stanisław Fiszer, ulubiony adiutant Kościuszki, realizując swoje szpiegowskie misje? Andrzej Januszajtis zaprasza nas na spacer po Gdańsku. To będzie podróż przez wieki: zajrzymy do pracowni Heweliusza, „popatrzymy” przez lunety Biskupiej Górki, zrobimy zakupy w średniowiecznym Gdańsku, spojrzymy na projekty budowy dworca i posłuchamy bicia zegara w Gimnazjum Akademickim. Nie zabraknie też wspomnienia o Prezydencie Pawle Adamowiczu. Nikt nie pisze o Gdańsku tak jak Andrzej Januszajtis, który z losów jednego zakątka, domu, placu potrafi wysnuć fascynującą opowieść o miejscu i ludziach. Ta książka to hołd oddany ulicom Gdańska – niemym świadkom historii miasta.

Kolejny zbiór felietonów Autora (już piąty przygotowany dla naszego Wydawnictwa), wzbogacony licznymi zdjęciami oraz reprodukcjami z bogatych zbiorów głównie Biblioteki Gdańskiej PAN i Gdańskiego Archiwum.